Eind vorig jaar was al duidelijk dat de accijnsverhoging vanaf 1 januari 2021 een forse impact zou hebben. Voor een pakje met 20 sigaretten betaalt een roker sinds dit jaar 7,5 euro in plaats van 6,8 euro. Een stijging met zo’n 10% dus. Een pakje met 50 gram roltabak kost sinds dit jaar 11,17 euro. Voorheen was dat nog 9,7 euro. Hoe groot de impact van die getallen zou zijn voor de krantenwinkel was niet meteen duidelijk. Daarvoor was het wachten op de bandprijsevolutie van de verschillende merken.
Die prijzen zijn intussen bekend en de bijhorende echo’s klinken zorgwekkend. De communicatie over de accijnsverhoging die de winkeliers ontvingen van hun groothandel vermelden al een tijd geen gedetailleerde kortingen meer. Dagbladhandelaars schreven onze redactie met de melding dat ze te horen kregen dat de fabrikanten “de consument wil sparen”.
We zochten uit of die indruk correct is. Wie bij het lezen van ons relaas achtergrondinformatie zoekt over deze soms technische kwestie, raden we aan om dit artikel over de margestructuur even door te nemen.
Om te begrijpen wat deze accijnsverhoging met zich meebracht, is het goed om niet enkel naar de stijging van de specifieke accijns te kijken. Die specifieke accijns steeg met 15 euro/1000 stuks voor sigaretten en met 15 euro/kg voor roltabak. Daarnaast is echter de minimum accijns voortaan gelijk aan 105% van de totale prijs op de WAP (weighted average price) van 2020.
Dat heeft twee belangrijke gevolgen. Ten eerste gaat de zogenaamde ‘net available’ waarde bij een onvoldoende prijsstijging sterk naar beneden. Ten tweede moeten meer producten bijzondere specifieke accijns toevoegen om aan die 105% te komen en dat heeft uiteraard weer een impact op de net available waarde. Aan de andere kant van het verhaal zien we uiteraard de verkoopprijs. Die kan stijgen op een manier dat de korting op de bandprijs voor zowel groot- als kleinhandel gelijk blijft. Of die kan stijgen op een beperktere manier, waardoor er wel degelijk een impact is op de korting voor de handel.
Navraag bij de groothandels leert ons dat de tweede optie zich heeft voltrokken. Of dit gebeurde vanuit het motief om de consument te beschermen, is niet duidelijk, maar het klopt wel dat de prijs van de rookwaren onvoldoende is gestegen om de marge van de verkoper (en zijn groothandel) te vrijwaren. Concreet zie je zoals gezegd grosso modo een stijging per pakje van 20 sigaretten met 70 eurocent (tot 7,5 euro). Voor roltabak gaat het om een stijging van 9,7 euro naar 11,17 euro voor 50 gram. In technische termen is dat het zogenaamde ‘tax break-even’-niveau, het niveau waarop de net available waarde dezelfde blijft en het niet nodig is om veel bijzondere specifieke accijns toe te voegen. De korting van groot- en kleinhandel blijft op dit niveau nog min of meer hetzelfde.
Reken je dat om naar de korting op bandprijs, dan zie je echter wel een impact. Bij sigaretten gaat het om een gemiddelde daling van die korting met 0,75% en voor roltabak met 0,95%. Let wel, dit zijn gemiddelden. De korting op de premium merken zal zich ongeveer op dit niveau bevinden of een beetje eronder, maar voor de value-for-money-merken met een lagere prijs is de impact groter.
Sinds 2013 kende de markt jaar op jaar (met uitzondering van 2020) een accijnsverhoging. Meestal ging het bij die verhogingen om een impact van 0,05 tot 0,15% voor sigaretten en rond 1% voor tabak. Ditmaal is de impact op sigaretten een stuk groter, wat er samen met de vorige verhogingen toe leidt dat de marge voor een hele reeks producten enorm laag komt te liggen. Op groothandelsniveau gaat het om referenties met een inkomende marge van minder dan 5%, op kleinhandelsniveau rest er de dagbladhandelaar in die gevallen nog slechts 3 of 4%.
De vaststelling dat de marge keldert omdat de prijs onvoldoende stijgt, is problematisch als we kijken naar de nabije toekomst. De regering De Croo voorzag bij haar aantreden een reeks van accijnsverhogingen. Als ook begin 2022, 2023 en 2024 zich een vergelijkbaar scenario voltrekt, dan is het zeer de vraag welke korting nog zal overblijven aan het einde van de keten, in de winkel. De margesystematiek brengt ons op die manier op een punt waarbij de verkoop van rookwaren voor de detailhandel, en normaal gezien ook voor de groothandel, definitief onleefbaar zal worden.