De online verkoop van elektronische sigaretten is in ons land bij wet verboden sinds 2016. Dat verbod verhindert echter niet dat vapers online blijven inkopen. Daarvan getuigt niet enkel de bevraging van BAT, maar ook de regelmatige inbeslagnames van online aangekochte vape producten door de douanediensten. Hoewel de wet al sinds begin 2017 in voege is getreden, blijft de online aankoop hardnekkig standhouden. BAT bevroeg eerder dit jaar via onderzoeksbureau iVOX 300 vapers en iets meer dan de helft (50,4%) zegt de vape producten via het internet te hebben gekocht. Goed een vijfde (20,6%) deed dit via een Belgische website en 18% via een buitenlandse webshop. Nog eens 18% kent de oorsprong van de website niet.
Met het online verbod op de verkoop van e-sigaretten met nicotine is België een uitzondering. Voor de huidige wet in werking trad, verplichtte een Europese richtlijn ook de andere EU-landen om te beslissen of ze de grensoverschrijdende onlineverkoop van e-sigaretten verbieden of niet. Al onze buurlanden, op Luxemburg na, laten de onlineverkoop aan klanten in binnen- en buitenland toe. Webshops moeten zich registreren in eigen land én de landen waar ze hun waren te koop aanbieden. Export naar landen die de onlineverkoop van e-sigaretten verbieden zoals België, is niet toegestaan.
Wie zelf even online de hort op gaat, merkt echter al snel dat binnen het grote aanbod aan vape-sites veel tinten grijs voorhanden zijn. Zo kom je al snel terecht op een website als Elektronischesigaret.be. De website richt zich niet tot de eindconsument en verkoopt ook niet. Ze vermeldt zeer duidelijk “Dit is een e-sigaret & e-liquid catalogus, bedoeld voor retailers om consumentenprijzen op te zoeken of meer informatie in te winnen over hun producten. U kunt op deze website geen bestelling plaatsen.” Als winkel kan je er met andere woorden wel in grasduinen om op een andere manier te bestellen. Ook de vraag of dit toegestaan is, blijft voor discussie vatbaar. E-sigaretten worden in België immers als gelijkwaardig aan tabaksproducten beschouwd. Daarom is het verboden om reclame of promotie voor e-sigaretten te maken, uitgezonderd in krantenwinkels en gespecialiseerde verkooppunten. Dit artikel in ons digitaal magazine van oktober 2020 legt uit dat het is toegestaan om digitaal dergelijke info te verspreiden, maar enkel wanneer de info is afgeschermd van het brede publiek. Dat is bij Elektronischesigaret.be vooralsnog niet het geval. Net als op andere online shops zoals Agriteca.be zijn de naam, prijs en productinfo zichtbaar. De foto’s zijn dat niet, maar de wet op die manier interpreteren blijft dansen op een slappe koord.
Even verder op onze online tocht botsen we op een site die aroma’s voor e-sigaretten verkoopt. Aroma Company beschikt over een groot aanbod, snelle verzending, een webshop keurmerk, een eigen klantendienst, … kortom, alle klassieke ingrediënten van een legale webshop. Dat komt omdat de wetgeving wel een opening liet voor de verkoop van aroma’s onder bepaalde voorwaarden. Dat werd bevestigd toen de Raad van State in 2018 de wetgever volgde toen twee verdelers van elektronische sigaretten vroegen om het online verbod ongedaan te maken. "De doelstelling van de regelgever, het bemoeilijken van het verkrijgen door minderjarigen van de e-sigaret, is, in het licht van de volksgezondheid en het voorzorgsbeginsel, legitiem", luidde het overigens in dat arrest.
Dat brengt ons bij de kern van de discussie rond de online verkoop van vape producten. Ook fabrikant BAT pleit naar aanleiding van de eigen enquête voor de online verkoop. “Aangezien we onze vape producten op veel verschillende locaties zoals in supermarkten, krantenwinkels, tankstations en vape winkels mogen verkopen, vinden we dat de online verkoop van vape producten aan volwassenen ook zou moeten kunnen”, zegt Pieter van Bastelaere, Senior Manager Engagement & Communication bij British American Tobacco. “Indien dit verbod echter blijft, roepen we de federale regering op om strenger op te treden om onze winkels te beschermen tegen deze oneerlijke en onwettelijke concurrentie vanuit het buitenland.”
Voor alle duidelijkheid: de oneerlijke concurrentie die BAT aanhaalt, schaadt in de eerste plaats de specifieke vapeshops. Die stellen vast dat veel buitenlandse webshops het niet zo nauw nemen met de Belgische wetgeving. Zo vind je heel wat Nederlandse vape websites, die doen alsof ze Belgische webshops zijn of die het moeilijk maken om na te gaan waar het bedrijf gevestigd is. Toch is dat volgens de voorstanders van de huidige wetgeving niet het enige probleem van de online verkoop. “De bedoeling van deze wet is om de verkoop van gecontroleerde producten te garanderen”, schrijft Tabakstop.be “Want 48% van de in het buitenland en online gekochte producten geeft de aanwezige hoeveelheid nicotine niet correct aan, waardoor je dus ook geen idee hebt van de effecten. 62% van die producten wijst de gebruikers niet op de veiligheidsvoorschriften. Ook niet aanwezig: de contactnummers in geval van een ongeluk, terwijl dit een Europese verplichting is.”
Ook Paul Van den Meerssche, hoofd van de Controledienst Tabak en Alcohol van de FOD Volksgezondheid, liet zich eerder in die zin uit. “Er is vaak geen enkele waarschuwing in het Nederlands, Frans of Duits”, vertelde hij aan VTM bij het openen van een onderschepte zending. “Bovendien moet er ook een vermelding zijn van de verantwoordelijke binnen Europa, en ook dat is zelden het geval. Die vermelding is verplicht want indien er accidenten zijn, moet men onmiddellijk met die mensen contact kunnen opnemen.”
Het afraden en verbieden van de online verkoop van vape producten zit zo dus al enkele jaren in een bijzondere situatie. Enerzijds blijft het duidelijk verboden, anderzijds blijft de vaper volgens de cijfers toch online aankopen. Dat is voor krantenwinkels, die zich sinds dit jaar meer en meer op vaping toeleggen, een allesbehalve ideale situatie. Zelf kunnen ze geen online aanbod ontwikkelen zonder de wet te overtreden. Het enige dat is toegestaan, is het online bestellen van vape producten die je vervolgens ophaalt in een fysieke winkel. Maar tegelijk blijft online kopen als illegaal alternatief bestaan voor de vaper die minder nood heeft aan het advies in een fysieke winkel.
Bram Tack